Pijn in de buik van film over toeslagenaffaire: 'Gewoon dieper graven, dan vind je wel wat' (2024)

De toeslagenaffaire is een onderwerp waar je onderhand een keer ‘klaar mee kunt zijn’, zou je bijna kunnen zeggen na jaren van nieuwsberichten. Maar duizenden Nederlanders zijn er – niet door eigen schuld – juist helemaal niet klaar mee. Dat blijkt maar weer als je film De Jacht op Meral Ö. ziet.

De toeslagenaffaire (zie kader) was en is zo groot, dat het derde kabinet van Mark Rutte er zelfs over viel. Dat komt ook voor in de documentaire over de ex-premier die vandaag op Videoland verscheen. Een gevallen kabinet was allesbehalve raar, als de Belastingdienst mensen beschuldigt van toeslagenfraude – vaak onterecht – en er vooral zo ongeveer niets wordt gedaan om het op te lossen. Op Pieter Omtzigt (toen CDA) en Renske Leijten (SP) na dan, die zich als Tweede Kamerleden in de achteraf schandalige zaak bleven vastbijten.

Film over de toeslagenaffaire

Om nog eens te laten zien wat er rond de toeslagenaffaire speelt, is daar nu het Nederlandse filmdrama De Jacht op Meral Ö. De prooi is Meral Öztürk, een alleenstaande moeder van twee dochtertjes en werkzaam in de thuiszorg. De Jacht op Meral Ö. is gebaseerd op waargebeurde verhalen, maar dus wel fictief. Echte verhalen zijn er echter volop, zoals die van de als kind uit huis geplaatste Rohan. Metro sprak met hem, maar zo zijn er nog veel meer schrijnende situaties van ouders met kinderen.

De toeslagenaffaire van Meral

Meral (Dilan Yurdakul) wordt wanhopig als de Belastingdienst onterecht een enorme terugbetaling van ruim 34.000 euro aan kinderopvangtoeslag eist. Ondanks haar protesten, wordt er van de een op de andere dag beslag gelegd op haar gehele salaris van de thuiszorg. Terwijl haar leven uit elkaar valt, ontdekt ze dat er een sociaal rechercheur (Gijs Naber) namens de gemeente Almere in haar leven infiltreert. Hij jaagt als het ware op Meral en bemoeit zich met alles in haar privéleven. Verdient ze zwart bij? Woont ze misschien stiekem samen? Waarom neemt ze een gift van 75 euro vanuit Turkije niet op?

De rechercheur vindt eigenlijk bar weinig, maar de lul van een baas (Raymond Thiry) spreekt de zin der zinnen in deze film uit: „Gewoon dieper graven.” Deze ijskoude kerel zonder ook maar een greintje mededogen vindt dat je op die manier altijd wel iets vindt. Meral probeert alles zo gewoon mogelijk te houden voor haar dochters Pinar en Ayse. De druk wordt echter steeds groter als de staat zelfs dreigt haar kinderen uit huis te plaatsen. Dat leidt tot radicale keuzes van hun wanhopige moeder die in alle staten is.

Hoofdrolspeelster prima op dreef

Dilan Yurdakul is uitstekend gecast als hoofdolspeelster, zij acteert haar steeds grotere wanhoop geloofwaardig. Je kent deze dertiger uit Amsterdam misschien als Aysen uit Goede Tijden, Slechte Tijden (2012-2019). Metro sprak haar over haar grote aandeel in de misdaadserie Bonnie & Clyde. Daarin ontspoorde haar personage ook, maar dan op een heel andere manier.

Film over Toeslagenaffaire na docu’s

Het is niet voor het eerst dat in Nederland aandacht aan de Toeslagenaffaire wordt besteed. Telkens was regisseur Stijn Bouma daarbij betrokken. Bouma maakte al twee documentaires over het onderwerp: Alleen Tegen de Staat (2021) en Sheila versus de Staat (2023). Waarom dan nu ook een film zonder ware personages?

Daarover zegt hij: „In Alleen tegen de Staat heb ik vijf slachtoffers van het toeslagenschandaal hun persoonlijke verhaal laten vertellen. In Sheila versus de Staat heb ik het tergende afhandelingsproces van een toeslagouder en haar gezin vastgelegd. Maar ik bleef nog met te veel belangrijk restmateriaal zitten dat ook verteld moest worden. Om mezelf niet te herhalen en omdat ik een nieuwe artistieke uitdaging zocht, heb ik besloten al deze extra informatie te verwerken in De Jacht op Meral Ö. Met de fictiefilm wilde ik de kijker mee terugnemen naar het oog van de storm die het Toeslagenschandaal was en nog steeds is. Nu pas heb ik ook echt het gevoel dat ik alles over dit onderwerp heb gezegd.”

Alles fout aan een telefoongesprek

En veel valt er te zeggen. Van een loonbeslag, het afsluiten van elekriciteit, geen 1,50 euro hebben om een brood te kopen, de school die melding doet bij Jeugdzorg en dan ook nog die bloedhonden in je nek… niets blijft Meral Ö. bespaard. Er werkt ook niemand mee, instanties werken juist tegen. Daar ligt ongetwijfeld de kern van het probleem.

Eén telefoongesprek met de Belastingdienst als start van de film zegt veel, zo niet alles. Meral wil daarbij weten wat er met haar aangetekend verstuurde bezwaarschrift gebeurt, een bezwaar waarvan ze een bevestigingsbrief heeft gekregen dat deze in goede orde is ontvangen. De stem aan de andere kant van de lijn zegt echter „dat het bezwaar niet in het systeem te vinden is”. Oh ja, de bezwaartermijn is inmiddels verlopen, dus hij beëindigt daarmee het gesprek. Alles, maar dan ook álles aan dat ‘gesprek’ is fout. Van één kant dan, die van de Belastingdienst.

Beoordeling uit 5: 4

Noot: normaal ga je voor een leuk avondje naar de bioscoop, dat gaat je nu niet gebeuren. De Jacht op Meral Ö. levert je pijn in je buik op. Niet van die grote emmer popcorn, maar door het verstikkende verhaal.

Metro’s Filmrecensie van de Week lees je op woensdagavonden. Op donderdag verschijnen nieuwe titels meestal in de Nederlandse bioscopen (zoalsDe Jacht op Meral Ö.), soms op woensdag. Verslaggever Erik Jonk kiest de films uit. De volgende keer: Een Schitterend Gebrek, naar de internationale bestseller van Arthur Japin.

Sonia Eijken in Jimmy: horror over een podcast waar je zo kort mogelijk naar moet luisteren…

Docu over bezeten Nick Schilder: ‘Op school zeiden ze: ga jij maar wat voor jezelf doen’

Reacties